Verlies
Verlies hoort bij het leven. Iedereen krijgt ermee te maken.
Met Esther van Apeldoorn ging ik in gesprek over rouw en de relatie met stress. Esther is gespecialiseerd in rouw & verlies en ondersteunt werkgevers hier goed mee om te gaan. Cijfers van CNV laten zien dat 51 % van de werknemers verminderd begrip ondervind van de werkgever, één op de tien mensen die te maken krijgt met een overlijden, ontwikkelt een burn-out en 25% kan langere tijd niet goed functioneren. Deze cijfers hebben betrekking op rouw na een overlijden. Verlies raakt meerdere partijen en het wordt tijd dat er meer aandacht komt voor dit nog wat onderbelichte onderwerp. Daarom neem ik je in deze blog mee in deze boeiende materie.
Wat is rouw?
Rouw is een reactie op een verlies en die reactie is bij iedereen anders. Hoe we in onze jeugd hebben leren omgaan met emoties, werkt onder andere door in hoe je omgaat met verlies. De reactie op verlies kan daardoor verschillend zijn.
Tegenwoordig hebben we het niet meer over verwerken van rouw. Het heeft namelijk géén einddatum. Door te rouwen leer je leven met het verlies, zonder dat het je leven blijft ontwrichten. Toch kan het voor blijven komen dat je overspoelt wordt met verdriet. Denk bijvoorbeeld aan bijzondere momenten in je leven, die je herinneren aan een dierbare die je verloren hebt.
Wat valt onder rouw?
Bij rouw denk je al snel aan het verlies van een naaste, een dierbare. Er valt echter meer onder rouw dan je in eerste instantie zou verwachten. Denk bijvoorbeeld aan het verliezen van een baan, chronisch ziek worden, ongewenst kinderloos zijn, een verhuizing, een scheiding, financiële vrijheid kwijtraken. Zomaar een greep uit de grote stapel van verliezen waar een mens in zijn of haar leven mee te maken kan krijgen.
Twee kanten bij rouw
Wanneer je te maken hebt met rouw, is er sprake van een verlieskant en een herstelkant. De verlieskant is de confrontatie met het verlies, de emoties die daarbij komen kijken als ook het onder ogen zien van het verlies. De herstelkant gaat over onderzoeken hoe je verder moet na een verlies, het zoeken van afleiding of dingen doen die je energie geven. Na een verlies zul je merken dat je regelmatig tussen de verlieskant en herstelkant heen en weer geslingerd wordt. Een voorbeeld: je staat op in de ochtend en gaat een mooie wandeling maken in de natuur. Op deze manier ben je bezig met je herstelkant. In de middag ben je wat aan het rommelen in huis en kom je een oude foto tegen van de persoon die je verloren bent. De rest van de middag voel je je verdrietig. Dan zit je weer aan de verlieskant. Dit is een normaal proces.
Wanneer iemand teveel aan de herstelkant zit, kan het gebeuren dat je moeilijk bij je emoties komt en daardoor niet bezig bent met je verdriet. Bezig zijn met verdriet hoeft overigens niet altijd in de vorm van huilen te zijn. Je kunt bijvoorbeeld denken aan het maken van een schilderij waarin je je gevoel verwerkt of klussen in je huis, iets wat bij jou past. Als iemand teveel vast zit in de verlieskant, kan het moeilijk zijn het dagelijkse leven weer op te pakken.
De relatie tussen rouw en stress
Rouw is chaotisch en dat kan leiden tot stress. De klachten van rouw komen deels overeen met stress of een burn-out. Je bent het overzicht kwijt, voelt van alles tegelijk, hebt lichamelijke klachten, emoties kunnen de overhand nemen en een verlies heeft gevolgen voor je leven. Het is daarom niet gek dat het zoveel met mensen doet.
Stress is een fysieke en mentale reactie op gebeurtenissen. Verlies kan één van die gebeurtenissen zijn. Het één beïnvloedt het ander, want als je veel stress hebt, kan het gebeuren dat je daardoor zaken verliest. Oké, een toelichting: stel je valt uit op je werk door stress, dan kun je met verliezen geconfronteerd worden. Je bent je dagstructuur kwijtgeraakt, die collega waarmee je dacht dat je een goede relatie had laat niets meer van zich horen en daarbovenop raak je je zelfvertrouwen kwijt.
Daarmee is de relatie tussen stress en rouw te beschrijven als een kip-ei verhaal. Het kan met elkaar verbonden zijn. Mensen willen graag dingen oplossen, maar bij rouw is dat niet mogelijk. Je kunt bijvoorbeeld het verlies van een baan of partner niet oplossen. Wel kun je ermee leren omgaan.
Er is nog niet altijd voldoende kennis om goed in te schatten wat er daadwerkelijk speelt. Daardoor wordt rouw nog wel eens verward met stress, een burn-out of een depressie. Ze hebben allemaal te maken met fysieke en mentale klachten.
Het domino effect van verlies
Elk verlies leidt tot een ander verlies. Stel je verliest je baan, dan kan dat iets doen met je identiteit. Je kunt je afvragen wie je eigenlijk bent zonder die baan of het vertrouwen in anderen verliezen. Of als je geen kinderen kunt krijgen, dan kun je het vertrouwen in je lichaam verliezen.
Als je niet wilt rouwen
Esther geeft aan dat ze niet weet of het mogelijk is om niet te rouwen. Want de reactie
op een verlies kan ook zijn dat je de emotiekant verwaarloost. Dan bestaat de kans dat
je als het ware op slot raakt. Je bouwt een muurtje op, waardoor je vol zit met
moeilijke emoties die er niet uit kunnen. Gevolg kan zijn dat de fijne emoties er dan
ook niet bij kunnen. Zo kan het leven minder prettig worden en wat vlak.
Als je een verlies uit het verleden niet goed doorvoelt hebt, kan het zijn dat bij een
volgend verlies de ervaring veel heftiger wordt. Je krijgt dan als het ware
‘stapelverlies’, waarbij het oude verlies opspeelt bij een nieuw verlies. Bij verlies is
het belangrijk dat je je emoties doorleeft. Soms kan het nodig zijn dat iemand je helpt
je emoties te uiten.
Voor werkgevers
Kennis van rouw bij werkgevers kan verbeterd worden. Door beter te weten hoe om te gaan
met iemand die in rouw is, kan een werkgever zorgen voor betere begeleiding. Dit zorgt
voor minder langdurig verzuim en kan zelfs verloop voorkomen.
Bij organisaties intern kan rouw ontstaat bij veranderingen, een fusie of een
reorganisatie. Een wijziging in functienaam kan hier al voor zorgen. Het gaat mis als je
terug wilt naar het oude, terwijl dat niet mogelijk is. Als rouw niet goed begeleid
wordt, bestaat de kans dat iemand weggaat. Mensen in rouw gaan namelijk vaak nadenken
over de zin van het leven. De kijk op werk kan veranderen en als HR verantwoordelijke
kun je hierover in gesprek gaan. Naast de mogelijk veranderde kijk op het werk, is er de
fase dat iemand terugkeert naar werk, ná het verlies. Het is dan goed om van tevoren met
de werknemer af te stemmen of iemand in één keer alle collega’s wil spreken in een
vergadering of liever af en toe één op één met een collega in gesprek wil.
Het belangrijkste is dus om met elkaar in gesprek te gaan en blijven. Om de werknemer
goed te ondersteunen, zou je ook preventief een aantal gesprekken aan kunnen bieden met
een coach om zo langdurig verzuim te voorkomen. Esther ondersteunt bedrijven middels
trainingen hoe zij om kunnen gaan met een rouwende medewerker.
Goed begeleiden heeft impact op verzuim én verloop.
Wat je als naaste kunt doen als iemand te maken krijgt met verlies
Wat je zelf kunt doen als je met verlies te maken krijgt
“Je kiest de pleister die past bij jouw ‘wond’ en daar zijn duizenden variaties in.“
Tot slot
Verlies kan leiden tot groei. Je bent niet meer dezelfde als voor het verlies. Als je het proces doorloopt, gebeurt er van alles met je. Uiteindelijk kan dat leiden tot een mooie ontwikkeling van jouzelf als mens.