Opgebrand

Uitgeblust, uitgeput of opgebrand zijn termen die je de revue hoort passeren als het gaat over burn-out. Langere tijd roofbouw plegen op je lijf zorgt ervoor dat je een burn-out kunt krijgen. De dikke van Dale beschrijft roofbouw als volgt: ‘zorgeloze landbouw waarvan uitputting van de grond het gevolg is’.

Toch is voor velen niet helemaal helder wat roofbouw plegen op je lijf precies inhoudt, hoe je dit merkt en wat de gevolgen zijn. Daarom ga ik in deze blog verder in op dit onderwerp.

Bij alles wat je dagelijks doet, maak je gebruik van jouw stresssysteem. Zo kun je prestaties leveren: van het zorgen voor de kinderen, het uitvoeren van jouw werk en alle andere activiteiten. Het stresssysteem is dus nauw betrokken bij de energieregulatie. Na het leveren van een prestatie, is herstel nodig. Het maakt daarbij niet uit of je fysieke of mentale activiteiten hebt uitgevoerd. Werken in een functie waarbij je veel staat, loopt of tilt kost dus net zo goed energie als wanneer je voornamelijk achter de computer werkzaam bent.

Bij inspanning gaan je hartslag, bloeddruk en spierspanning omhoog, zodat je actief kunt zijn. Dit zou je kunnen vergelijken met het gebruiken van een gaspedaal. Bij ontspanning, oftewel herstel krijg je een ontspannen gevoel. Zo worden je reserves aangevuld, komt je vertering weer op gang en krijgt je immuunsysteem de kans zijn werk te doen. Dit zou je kunnen zien als een accu-lader.

Als inspanning en herstel in balans zijn, herstel je tot op je gebruikelijke basiswaarden (denk dan bijvoorbeeld aan je hartslag in rust). Wanneer je jezelf maanden of jarenlang te weinig rust gunt, groeit het tekort aan herstel. Je pleegt roofbouw op je lichaam en teert in op je reserves. Dit betekent dat je meer van jezelf vraagt dan je aankunt. Door extra stresshormonen houd je dit best een tijdje vol en heb je niet direct in de gaten dat de lange termijn effecten niet zo rooskleurig zijn. Bij roofbouw put je jezelf als het ware uit en passen jouw lichamelijke regelsystemen zich na verloop van tijd aan; ze slaan op hol. Denk dan bijvoorbeeld aan je hartslag in rust die verandert en hoger wordt. Dit is de reden dat stress ook wel een sluipmoordenaar genoemd wordt. Vaak heb je in eerste instantie simpelweg niet door dat je welzijn achteruit gaat door stress.

Je krijgt allerlei klachten door roofbouw, die vaak beginnen op jouw zwakke plek. Voor de één zijn dit bijvoorbeeld darmklachten en voor de ander rugpijn. Als je roofbouw blijft plegen, nemen de klachten alsmaar toe. Niet alleen lichamelijk krijg je dan allerlei klachten, maar je kunt dan bijvoorbeeld ook slaapproblemen krijgen, een korter lontje of emotioneler zijn. Ook angst- en depressieklachten, geheugen- en concentratieproblemen kunnen ontstaan als de roofbouw aanhoudt. Vaak ben je geneigd pas in een laat stadium aan de bel te trekken door bijvoorbeeld een bezoek aan de huisarts of doordat je letterlijk uitvalt waardoor je bij een bedrijfsarts terecht komt.

Door roofbouw te plegen op je lijf, kun je dus letterlijk ziek door worden. Dit kan weer leiden tot onder andere een burn-out. De klachten zijn het signaal dat er al langere tijd te weinig rust/herstel is in jouw systeem, oftewel dat je de accu-lader onvoldoende gebruikt.

In één zin samengevat spreek je van roofbouw als je langere tijd meer energie verbruikt dan je beschikbaar hebt, waardoor je jezelf uitput oftewel ‘opbrandt’.

Liever een filmpje kijken over roofbouw en het ontstaan van burn-out? Dat kan!

CSR – hét expertisecentrum voor stress & veerkracht, maakte er een duidelijk filmpje over.

Sinds september 2023 ben ik als partner aangesloten bij CSR en werk ik op basis van de CSR-methode. De focus ligt dan op lijf, psyche én gedrag. Deze methode is een bewezen effectieve methodiek om stress te verminderen of te herstellen van burn-out.